Structural Change in Berlijn

De trein richitng Schiphol (Airport) bracht me in een ruim half uur naar het EAAE Seminar in Berlijn, afgelopen donderdagochtend. Dat kan als je opstapt in Eberswalde, een stadje in het noordoosten van Duitsland. Elke ochtend om kwart voor acht stopt daar de internationale trein uit Stettin, op weg naar Schiphol. En zonder vertekende uitspraak wordt elke minuut in Duits en Engels omgeroepen dat er 5 minuten vertraging is. Wel zo handig als je een dagje op het plateau van Barnim, bij Moglin, hebt gewandeld en daarna weer aan het werk wil.


De vice-president van de universiteit opende het seminar met een verwijzing naar datzelfde Moglin. De uni bestaat 200 jaar en de eerste grote Duitse landbouweconoom Albrecht Thaer, die in Moglin een proefbedrijf met summer school had, hoorde bij de eerste hoogleraren. Een van de Von Humboldts hervormde later het univeristeitsmodel dat wereldwijd werd doorgevoerd, hetgeen hem ook de naamgever van deze universiteit maakt. De universiteit kende dus de nodige structurele veranderingen. maar is van veranderingen in en na de jaren dertig nooit in zijn oude glorie hersteld. zoals de vice-presiendent vaststelde.

De eerste presentatie op het seminar was van Christopher Weiss die inging op beleidsevaluatie en een pleidooi hield om niet alleen te kijken naar verschillen tussen groepen die onder een overheidsprogramma vallen en zij die dat niet doen. Minstens zo interessant zijn de verschillen in effecten binnen de groep die onder het beleid valt (het pakt niet voor iedereen gelijk uit en intersant is ook de groep die net wel of niet met een vrijwillig programma mee doet) en de effecten op de groep die niet onder het programma valt maar er wel effecten van ondervindt, bv.via de markt-effecten (in de grondmarkt).

Structural change
Overigens is er de vraag wat 'structural change' is. Velen denken aan veranderingen in de strucuur van bv. de landbouw. Als het aantal bedrijven daalt, zeggen we dat de structuur verandert. We leggen dan de nadruk op structuur van de bedrijfstak. Maar als het vrij normaal is als het aantal bedrijven daalt, is er dan echt structurele verandering? Als de markt voor wijn toeneemt omdat de bevolking groeit, is er dan een structurele marktverandering? Of is die er pas als consumenten om wat voor reden dan ook en masse overstappen op bier? Dan begint structurele verandering te lijken op de definitie van nieuws: nieuws is pas nieuws als er wat onverwachst gebeurt, de oude patronen niet meer doorlopen. Structurele verandering is pas structurele verandering de situatie die je beschrijft voor de verandering een ander verhaal oplevert dan na de veandering. In absolute of relatieve termen.

In zijn key note sloot Thomas Heckelei aan bij het gangbare begrip van structurele verandering: de daling van het aantal bedrijven en het steeds groter worden van de resterende bedrijven. Hij gaf een mooi overzicht van tal van typen modellen en typeerde de in de mode komende Agent Based Modelling als 'exiting'. Alfons Balmann promoveerde er al in 1997 op en gaf met anderen een paper. In markten, zo werd gesteld, is prijsdifferentiatie nodig om het systeem efficient te maken: denk aan vliegtickets - je krijgt de kist efficient vol als je niet iedereen dezelfde prijs vraagt. Ze keken naar prijsdifferentiatie op de grondmarkt, die helpt aan schaalvergroting.
En de Zwitsers bouwen SWISSland, een toepassing van agent based modelling op bedrijfsdata. Met alleen de locale grondmarkt als interactie tussen de agenten. Dat werd wat mager gevonden, dan kun je ook wel traditioneel simuleren, zo werd in de discussie gesteld.

Er waren trouwens meer papers over de grondmarkt, een essentiele markt als het om structuur gaat. Een studie uit West-Duitsland leidde tot het inzicht dat naarmate de regio heterogener is, er meer mogelijkheden voor groei voor de groten zijn. En het is de exit-rate die de groei van grotere bedrijven bepaald als de heterogeniteit laag is. In werkelijkheid lijkt er op veel plaatsen een verdwijnende middenklasse te zijn. Ook grote bedrijven houden er soms wel mee op, maar worden dan vaak in zijn geheel door een nieuwe eigenaar voortgezet, zodat niet zozeer het bedrijf als wel de eigenaar verdwijnt.

Beleid
Interessant is natuurlijk de vraag of het beleid invloed heeft op de concentratie. Een studie over Frankrijk concludeerde dat het structuurbeleid (incl. quota) en de 2e pijler van het GLB (met name LFA en agro-milieubetalingen) de relatieve concentratie bevorderen, d.w.z. de ongelijkheid doen toenemen. Waarom bleef wat onduidelijk. Een studie over drie deelstaten in het oosten van Duitsland constateerde dat modulatie vanuit werkgelegenheidsoogpunt geen voordelen heeft. En dat door de decoupling maar liefst 15% van de banen in de landbouw verloren is gegaan. Dat is niet best voor de leefbaarheid van het platteland (zie foto).
Tot slot was er nog een mooi overzicht van innovatie-literatuur in een paper over de adoptie van melkrobots: er staan er intussen 6000 in NW Europa, maar er is opvallend weinig onderzoek gedaan naar wie er waarom eentje koopt.
Maar toen was het seminar al aardig leeg gestroomd, mensen op weg naar treinen die niet-vliegende vliegtuigen moesten vervangen. We leven under the vulcano.