boer en mededinging

Boeren hebben belang bij forse concurrentie tussen winkels. The Economist constateerde dat begin augustus in een stuk over de melkproblemen: als vrije vestiging van nieuwe (hypermarkt)winkels wordt geblokkeerd, ontstaan er lokale en regionale kartels die de prijs hoog houden, en lagere prijzen niet doorgeven.
Terzijde: het stuk constateert ook dat het wel erg opvallend is dat veel ondernemers klagen over en worstelen met de economische crisis en vraaguitval, maar dat melkveehouders daar niet over praten, "they are so obsessed by the need for regulation that the worst economic slump in more than 70 years barely enters their consciousness". Het Britse blad is meer voor schaalvergroting en stelt dat beleid het perverse effect heeft via belastingen en andere regelingen kleine bedrijfjes in stand te houden in plaats van consolidatie in grotere, meer concurrerende bedrijven te bevorderen.

Waterbed-effect
Op het economencongres in China (ik was je deze eerder aangekondigde bijdrage nog schuldig) stelde Peter Davis van de UK Competition Commission ook dat er door restrictieve "landplanning" een hoge concentratie is van de retail: binnen een autoritje van 15 minuten is de concurrentie tussen ketens niet groot. Deze watchdog was zelfs gestuit op een truc waarbij winkelketens geschikte vestigingsgrond kopen en dan weer doorverkopen met het kettingbeding dat er op die grond geen supermarkt gebouwd mag worden. Zulke concentratie heeft effect op consumenten, zo stelde hij. Voor boeren hebben de NMA's veelal geen aandacht.
Davis legde ook het waterbed-effect uit. Het idee is dat als grote retailers lage prijzen bedingen, de kleintjes in de retail na verloop van tijd het loodje leggen. In het begin is dat gunstig voor de consument, maar vervolgend zou er minder keus overblijven. Ondanks veel onderzoek is het effect leuk bedacht maar niet aangetoond.
In de UK heeft men wel vastgesteld dat er een behoorlijke 'hold up' is: de leverancier moet dan zonder dat dat afgesproken is achteraf nog meebetalen aan verliezen (shrinkage) in de winkel. Excessieve risico's en onverwachte kosten worden teruggelegd bij de leverancier. Er is nu een ombudsman en gedragscode ingesteld.

Retail ook goed voor boeren
Als grotere concurrentie tussen supermarkten leidt tot lagere prijzen zitten boeren daar denk ik niet op te wachten. Maar op hetzelfde congres kwam de Vlaamse hoogleraar Jo Swinnen met een gemengd beeld. Zo heeft in Oost-Europa de opkomst van de supermarkten veel betekend voor de ontwikkeling van de landbouw. En in Uttar Pradesh (India) werd een supermarkt van Reliance gesloten onder druk van de straathandelaren, waarna boeren protestacties organiseerden: ze waren boos dat hun grootste klant verdween.
Het grootste probleem, zo stelde Swinnen, in het organiseren van de ketens is het krediet: in veel landen is er een imperfecte kapitaalmarkt voor boeren. Juist vanwege de daarmee gepaard gaande beschikbaarheid van kapitaal vindt contracting zo'n opgang in de derde wereld.
Als ketens toegevoegde waarde hebben dan is het ook mogelijk ze te organiseren, zo was zijn ervaring: je betaalt boeren aan het eind van het traject uit (en niet vooraf door ze het zaaizaad te geven met risico dat ze aan een ander gaan leveren) en het werkt. Een probleem zit vooral bij de middle-quality producten: de high quality ketens zijn te ontwikkelen (vaak voor export), naar commodities zijn ze niet kopieerbaar maar dat hoeft ook niet en het probleem zit hem bij de midden-kwaliteiten, waar ketenkosten al snel te hoog zijn.

VS
In deze sessie van het congres zat ook een fraaie bijdrage van Ronald Cotteril uit de VS. Hij legde de ontwikkeling van het Amerikaanse rechtssysteem rond 'fair trade' (in de zin van mededinging) uit. In de jaren 70 verloor het Justice Department en de Federal Trade Commission zaak na zaak, omdat de bedrijven de beste lawyers inhuurden en de overheid eigen mensen had die het geen topsalarissen kon bieden. President Ronald Reagan bezuinigde daarop fors op deze overheidstaken onder de ideologie: geef de markt maar de ruimte.
Na 10 jaar leidde dat tot een reactie van het Supreme Court: die ging ruimte geven aan attorneys en class action rechtzaken op het niveau van de individuele staten, hoewel het ging om een federale wet. Met name de class action geeft de ruimte voor briljante no-cure no-pay advocaten om grote zaken aan te pakken met als beloning een forse winst.
Een mooi padafhankelijkheidsverhaal over hoe geld een rol speelt in ons rechtsstelsel. Cotteril meent ook in Europa te zien dat er meer ruimte wordt gemaakt voor private mogelijkheden om grote bedrijven aan te klagen voor schade uit oneerlijke mededinging.

Economist: Milky mess, 8.8.2009