aardappelen veredelen

De Wasserbomben-crises, waarin de Duitse consument de Nederlandse tomaten links liet liggen omdat ze meer op vorm dan op smaak veredeld zouden zijn, zit blijkbaar nog diep is het collectieve geheugen gegraveerd. Het woord viel van de week weer op BNR-radio die uit de landelijke ochtendbladen het nieuws haalde dat de Duitse consument de Nederlandse aardappel links laat liggen ten faveure van de Franse. Want de Franse ziet er mooier uit. En zo werd Heero Gramsma zijn speech voor ons akkerbouwers dat we wat meer ambitie in kwaliteitsmanagement moeten tonen omdat dat ons geld kost, landelijk nieuws. Of dat nu de ambitie van de mij bekende Nedato directeur was, vraag ik me af.

Aardappelveredelaar prof. Evert Jacobsen zou er wellicht wel een oplossing voor weten. Hij pleit al geruime tijd voor meer ruimte voor veredeling met nieuwe technieken. 80% van de voordelen van de GMO transgene veredeling (genen van het ene ras inbouwen in het andere) is volgens hem ook binnen te roeien met het genetisch verbouwen binnen een ras, door hem met de term Cisgene aangeduid. Lijkt me een logisch verhaal.

Op zoek naar verdere argumenten stelt hij met WUR collega Niels Louwaars (beide heren kom ik tot mijn plezier af en toe tegen) in het WURblad Resource dat dankzij de lobbying van de Greenpeaces van deze wereld de kosten van zo'n veredelingsdossier zo duur worden dat het net als in de farmacie alleen voor de allergrootste 5 wereldwijde veredelaars is weggelegd. Daarmee suggererend dat dit opereren van multinationals op zich niet is wat we zouden moeten willen. En dat de NGO's voor die vermaledijde multinationals aan het werk zijn. Waarom dat vermaledijde blijft een beetje onduidelijk (gebrek aan concurrentie?) - in ieder geval zijn we binnen honderd jaar opgeschoven van de Friese schoolmeester die in zijn vrije tijd Bintje veredelde naar de Monsanto's van deze wereld.

De NGO's vinden de analyse niets en zeggen in een reactie in het artikel dat het alleen maar komt doordat bedrijven eigendomsrechten (patenten) kunnen hebben op nieuwe rassen. Een weldenkend institutioneel econoom zou hier opgemerkt hebben dat dit geen tegenstelling is, maar dat beide essentiele oorzaken zijn voor het huidige systeem met hoge kosten van een nieuw ras en concentratie in de handen van een paar grootondernemingen.

Bedrijven geven uberhaupt alleen geld uit aan veredeling als ze er iets aan kunnen verdienen. Zelfs als die investering maar laag zou zijn. Dus daarvoor is een (tijdelijk) eigendomsrecht nodig in de vorm van een patent of octrooi. En dus is het handig als de overheid zo'n systeem instelt, want dan is de innovatie hoger dan zonder zo'n systeem en daar profiteren ook anderen (zoals consumenten) van. Eigendomsrechten an sich zijn neutraal tussen grote en kleine ondernemingen.

Als de veredelingskosten zelf hoog zijn, of de procedures rond de goedkeuring van een ras duur zijn, dan kunnen alleen kapitaalkrachtige ondernemingen zich dat veroorloven - en dat is nu blijkbaar het geval. Overigens hangt dat ook erg van de kapitaalmarkt af. Als venture capitalisten (zoals in de ICT en de biotechnologie bij medicijnen) bereid zijn in te schatten welke producten in de pijplijn het gaan halen, kunnen ook kleine ondernemingen aan het spel mee doen. Sterker: daar hebben de groten belang bij, en die kopen die kleinere bij gebleken succes vaak op.

Al met al dus een leuke discussie, maar de ondernemingsvormen lijken me niet echt belangrijk. Het enige wat zou moeten tellen is of de kosten van het verkrijgen van goedkeuring voor een nieuw ras, met alle waarborgen van veldtesten, dure dossiers etc als ook de gemiste voordelen van het onterecht afkeuren of niet-veredelen van bepaalde rassen die er zonder die wetgeving nu wel waren (een opportunity cost), wel opwegen tegen de risico's die we lopen als een verkeerd (gevaarlijk) veredeld Cisgene gewas er per ongeluk doorheen slipt.

Afgelopen 10 jaar lijkt er niets doorheen geslipt, en de rest van de wereld werkt er meer mee. Misschien wordt het dus tijd dat we ook onze Nederlandse aardappeltelers en vooral ook aardappeleters een deel van dat voordeel niet meer ontzeggen.