what's in a name

Over namen van planten en etenswaren kun je een boek schrijven. Zo heeft NRC.next gisteren uitgelegd waarom peanut butter in Nederland pindakaas heet terwijl het geen kaas is: bij de introductie na de oorlog was de naam boter door de overheid (ongetwijfeld op verzoek van de landbouw) strikt gereguleerd om misbruik op margarine te voorkomen. Dus pindaboter kon niet en het foute pindakaas wel.
Bij het opruimen van de administratie kwam ik een leuk gidsje tegen: 'planten met een verhaal', vermoedelijk gekregen bij een acceptgiro van een productschap. Het is eigenlijk een gidsje voor burgers, niet voor boeren. In ons geval valt dat enigszins samen en ik moet zeggen: een leuk gidsje en vermoedelijk dus goed bestede boeren PR-geld. Ik leerde er ook nog wat van, zo had ik me nooit gerealiseerd dat chichorei en witlof eigenlijk (bijna) hetzelfde zijn.
Chichorei wordt nu geteeld voor inuline, een grondstof voor suikervervangende zoetjes. De gebrande wortels zijn ook een koffievervanger of aroma-versterker van het type Buisman (vooral in Fransgeorienteerde culturen populair). Wat ik niet wist is dat de wortel dezelfde is als die van witlof en nauw verwant is aan de andijvie. Terwijl dat uit de internationale naamgeving wel blijkt, zo bevestigt de onvoltroffen Cambridge History of Food.
Wat wij witlof (Vlaams: Witloof) noemen, is bij de amerikanen Belgian (soms ook French) endive of Brussels endive. De engelsen hebben het eerder over chicory. De fransen maken het weer bont: die noemen het gewoon endive, en de andijvie noemen ze chicoree. Ook escarole is een veel gebruikte naam voor witloof of nauw verwante soorten.
Blijkbaar ging het overbrengen van namen bij het reizen vroeger niet altijd goed, en mogelijk dat ook kleine verschillen tussen lokale rassen voor verwarring zorgden. En dan is er nog de taalroute. Wat de amerikanen alfalfa noemen, heet in heel europa (ook in engeland) luzerne (lucern), om onduidelijke reden naar de zwitserse stad. Alleen de spanjaarden namen van de Moren in El-Andalus het arabische alfalfa over, dat via spaanstalig Mexico ook Californie bereikte en de term van de oostkust (lucerne sloeg er als gewas ook niet aan) overvleugelde.