Oorzaken van de industriele revolutie

De aanleiding voor de Engelse industriële revolutie in de 18e eeuw blijft voer voor historici. In de rubriek Graphic Detail had The Economist vorige week een mooie pagina onder de titel Mothers of Invention. Met een grafiek met het nationaal inkomen per persoon voor het jaar 1650 = 100 zie je hoe in Nederland de welvaart wat daalde tijdens de Engelse oorlogen, weer naar 100 kroop voor de Franse Revolutie, toen meer dan 30% daalde en rond 1900 zich (zo schat ik) rond de 120 bevond. Maar in Engeland al richting de 500 liep. Ook Duitsland en Frankrijk en zelfs Spanje waren behoorlijk rijker. Nederland was in de 19e eeuw typisch een lage lonen land.

Terug naar de vraag wat die industriële revolutie veroorzaakte. De laatste inzichten wijzen op drie factoren die rond Liverpool en Manchester een rol speelden. Allereerst de beschikbaarheid van kapitaal uit de slavenhandel. Vooral gebieden waar dat kapitaal hoog was en snel groeide door succesvolle snelle slavenreizen (met dus weinig sterfte en hoge winsten) investeerden in de nieuwe technologie. Vervolgens was het ook schaarste aan arbeid. Daar hielpen vooral de Engels-Franse oorlogen tussen 1793-1815 een handje, en vooral in regio's waar er relatief veel dienstplichtigen waren als ook opgeleide technici ('mechanics') werd er fors in technologie geinvesteerd.

En tot slot speelden de boeren een rol. Een studie van Leander Heldring, James Robinson en Sebastian Volmer wordt geciteerd waaruit blijkt dat vooral gebieden met boeren die al eeuwen eigenaar van hun grond waren (of die tegen vrije marktprijzen konden pachten) tot de industrialiseerden regio's behoorden. Dat waren gebieden die in de Middeleeuwen tot de kloosters en abdijen hadden behoord maar door Hendrik VIII waren geprivatiseerd. In andere gebieden betaalden boeren aan de adel een vaste pacht (en was er weinig grondhandel zo vermoed ik) en zou het ondernemerschap veel minder zijn ontwikkeld. De ondernemende boerenstand zou een regionale ondernemersmentaliteit hebben gecreëerd.  Intrigerend idee.