Havermelk-elite

De NRC van afgelopen vrijdag interviewde Elizabeth Currid-Halkett over haar boe The Sum of small things: a theory of the aspirational class. Sinds Thorstein Veblen die de leisure class beschreef die na de gilded age in de VS ontstond weten we al dat de elite zich met statusgoederen onderscheidt.
En uit het VK kennen we de MIFs: de onderklasse van Milk in First: de bovenste klassen deden een wolkje melk in de thee, maar de minder draagkrachtigen deden het andersom. De verklaring kende ik overigens niet maar die geeft dit artikel van Jonas Kooyman: de MIFs konden zich geen duur porcelein veroorloven en liepen het risico dat het goedkopere aardewerk scheuren zou gaan vertonen door de hete thee.

De elite onderscheidt zich dus dor exclusiviteit. De huidige upper middle class zoekt het niet in materiële goederen en opzichtige consumptie (de auto and all that) maar in cultureel kapitaal. Een bepaalde sport (hockey versus voetbal), de lokale biologische markt, koffie met havermelk en podcasts. Currid-Halkett spreekt van de strevende klasse omdat de leden betere mensen en betrokken consumenten willen worden. Met een hogere bewustwording die zich uit in het verweven van morele vraagstukken met het consumptiepatroon.

Oorzaak is in haar ogen dat de luxe inmiddels is gedemocratiseerd. Een flatscreen-tv, een Ralph Lauren shirt of een namaak Louis Vuittontas: wie heeft het niet? Maar tijd en kwaliteit van leven is aan de elite voorbehouden, de rest moet met twee baantjes het hoofd boven water houden (althans in de VS en andere plekken met sterke inkomensverschillen). Dat voedsel dan nu zo'n belangrijke rol speelt zou vooral komen doordat we er nu veel meer kennis van hebben. Zoals Marx wees op de vervreemdng van arbeid, hebben wij te maken met vervreemding van het product, en dat is voor de nieuwe elite blijkbaar niet aanvaardbaar.

Lijkt allemaal mooi maar de schrijfster wijst ook op een andere kant: in de elite-cocon doen we ons eigen best maar het gedrag doet vermoedelijk te weinig aan de echte problemen zoals die van ongelijkheid. Wat dan weer past in dat andere inzicht dat het WEF in Davos dezer weken oproept: mooi dat de super-elite zijn geld besteed aan filantropie, maar zouden we niet eens beginnen met belasting betalen en de fundamentele zaken in de productiekant te regelen in plaats van eerst de superwinsten te laten ontstaan en ze dan weer uit te delen. De gilded age van 130 jaar geleden lijkt zich te herhalen....