Pol Pot

Bijna tot slot van mijn vakantiereeksje (de foto's lopen nog wel een tijdje door) nog enige aandacht voor de geheime oorlog en Pol Pot. Niet alleen omdat het een indrukwekkend onderdeel van onze reis was maar ook om er eens bij stil te staan waar extreem agrarisch-fundamentalisme en gebrek aan economisch inzicht wel niet toe kan leiden.

Laos en Cambodja zijn niet te begrijpen zonder de geheime 2e Indochinese oorlog. De Vietnam oorlog die daar onderdeel van was staat bij onze generatie nog op het netvlies. Het was de eerste televisie-oorlog. Wat aan het Amerikaanse congres lange tijd niet werd gemeld (vandaar de term 'secret war') was dat de oorlogsvoering ook in Laos en Cambodja plaats vond. In beide landen apart zijn meer bommen gevallen dan in WO II op Japan en Europa samen.
Deels had dat te maken met het bekende Ho Chi Minh pad dat de Vietcong in die landen aanlegde om ongezien in Zuid Vietnam te infiltreren. Maar tegelijk waren er ook in Laos en Cambodja communistische bevrijdingsbewegingen actief. Die uiteindelijk zouden winnen. In Laos legde een handjevol CIA mensen de Long Chen basis aan waar elke 9 minuten 24/365 een B52 bommenwerper opsteeg (in aanvulling op die uit Thailand). En ze rekruteerden de Mongh, die het niet zo op de Vietnamezen hadden en -zoals een Arte TV documentaire het uitlegde - daarmee in een keer van het stenen tijdperk in de supersonische tijd kwamen en waar jongens leerden vliegen voor ze auto konden rijden.
We bezochten de vlakte der kruiken, en het is een wonder dat ze er nog staan, deze vaten waarin vermoedelijk mensen in het stenen tijdperk werden gecremeerd, maar waarvan we nog minder weten dan van Stonehenge. Jarenlang werd hier een veldslag uitgevochten: in het droge seizoen rukte de communistische artillerie op, in het natte seizoen had het door de CIA gesteunde regeringsleger de overhand.
Wie naar de vlakte der kruiken gaat wordt verzocht niet naast de paden te wandelen, te veel kans op ongeruimde explosieven. Meer oorlogsinvaliden zie je nog in Cambodja. Daar gaven de Amerikaanse bombardementen draagvlak voor de door Vietnam gesteunde Pol Pot. Deze in Frankrijk opgeleide ingenieur (je vraagt je af of hij een tik heeft meegekregen van erg nihilistische en marxistische filosofie) hunkerde naar de glorietijd (10e eeuw) van Angor Wat, gebouwd op de opbrengsten van superieure rijstteelt met watermanagement voor 3 oogsten per jaar.
Pol Pot stuurde in maoïstische traditie iedereen naar het platteland. Phnom Penh werd na verovering in 3 dagen ontruimd. Intellectuelen (herkenbaar aan bril of zachte handen of anderszins) werden niet verbeterbaar geacht, gefolterd en vermoord. We bezochten de indrukwekkende deportatie-plek TS-21 (een oude school) en de Killing fields met een zeer indrukwekkend monument dat de ijzingwekkende werkwijze van het bewind met een wetenschappelijke precisie van geclassificeerde schedels en andere lichaamsrestanten in de herinnering grift.
Het platteland was voor de extreem agrarisch-fundamentalist Pol Pot de enige plek van waarde-creatie. En dan ook nog op ouderwetse wijze, machines werden afgeschaft. Terug naar de 10e eeuw. Met als eis dat de productie omhoog ging. Zo werkt de productiefunctie niet en het gevolg was 2 a 3 miljoen doden, een kwart van de bevolking.
Een deel van zijn manschappen werd het te gortig en week uit naar Vietnam, Daar creëerden ze een bevrijdingsleger dat opnieuw met Vietnamese steun Pol Pot de jungle in dreef. Het westen kon deze invloed van Vietnam niet waarderen en hield in de VN nog jaren Pol Pot de hand boven het hoofd.
Mocht je naar Cambodja gaan, neem ook een kijkje in dit aspect van een getraumatiseerd land. Het leert je veel over de geschiedenis en de onmacht er iets moois van te maken. En onthoudt de les dat economische ontwikkeling vraagt om een trek van het platteland naar de stad, en niet andersom. En zeker niet via centrale planning. Stalin, Mao, Pot - dat bewijs heeft de vorige eeuw nu wel genoeg doden gekost.