Olijfolie

Begin september moet ik naar Bari, de hoofdstad van de Italiaanse streek Puglia (in de zuidoosthoek van de laars) en misschien wel het centrum van de olijfteelt - en de begraafplaats van Sinterklaas. Tijd dus om een boek over de olijfteelt te lezen, dat ik vorig jaar in misschien we de beroemdste Amerikaanse boekhandel, Politics and Prose in Washington, kocht. Het gaat om Tom Mueller's Extra Virginity - the sublime and scandalous world of olive oil.
Een aanrader voor wie van boeken over agrarische producten houdt. Olijfolie is de enige plantaardige olie die eigenlijk een sap is, en niet uit een pit of zaad wordt geperst. En olijfolie wordt ook nauwelijks meer geperst, maar gecentrifugeerd.
Het boek bevat mooie verhalen over de teelt en de historie van de olijfboom en zijn olie. Zo draaide de Romeinse handel al op olijfolie met een staatskwaliteitssysteem dat fraude moest tegengaan. En natuurlijk over de kwaliteiten van de goede olie in het Mediterrane dieet (anti hart- en Alzheimer kwalen) en over de olie-vet grens in Europa.
Voedselfraude is ook het grote thema van dit boek. En hoewel de maffia een rol speelt, is die er niet eens voor nodig. Olijfolie wordt in klassen ingedeeld en de Extra Vierge, in 1960 door de EEG bedacht, is de enige echte als het op kwaliteit aankomt. Met specifieke eisen, die echter (volgens de auteur onder invloed van de industrie die ook de experts voor de overheid levert) mede gezien de opsporingstechnologie al een erg lage drempel heeft (de zuurgraad mag 0.8% zijn en er zijn smaakeisen, maar de zuureis zou veel lager kunnen).
Dat Extra Vierge het beste is, heeft de consument inmiddels begrepen dus iedereen wil die extra maagdelijke olie. En dus is het aantrekkelijk die te maken door vierge / pure olijfolie er in te mengen, of zelfs "lampante', een drinkbare lampenolie, of zelfs andere olies uit de olijf of uit andere bron. Regelmatig blijkt uit testen dat de helft van de supermarktolie die als Extra Vierge wordt verkocht, dat niet is. Ook is veel Italiaanse olie vooral in Italie gebottled, maar elders geproduceerd.

Interessant dus om eens te filosoferen hoe dat komt. Veel zaken spelen een rol: de consument die wel de term is geleerd maar niet over de productkennis beschikt, De merkloze bulkhandel waarin winst wordt gemaakt door kwaliteiten te mengen. De overheid die liever zijn capaciteit inzet op voedselfraude die een risico is voor de volksgezondheid (ook dat komt voor bij olijfolie, ook door menging) dan op economische fraude.
Het verleidt Mueller tot interessante vergelijkingen met wijn (waar dit veel minder een probleem is) en met boter (waar men forse anti-margarine wetgeving wist in te lobbyen: in Wisconsin mocht margarine tot 1968 niet geel zijn, en in Quebec werd vergelijkbare wetgeving pas in 2008 afgeschaft na een rechtszaak die Unilever won).
Het boek dwingt tot de conclusie dat de kwaliteitsproblematiek alleen kan worden opgelost door de keten helemaal opnieuw op te bouwen: met bekende merken als Bertolli die door een NGO of consumentenbond op hun nek gezeten moeten worden of via de boutiques / niches zoals in de wijnen met een directe (ICT) band tussen boer en de consument-met-kennis. Caveat Emptor - Koper opgelet - Buyer Beware