de imperfectie van IBAN

 

Bankrekeningnummers bevatten interessante informatie voor de big-data analisten. Iemand die een bankrekening heeft die met de code 11 begint is meer dan gemiddeld van katholieke huize, en met code 34 van protestantse huize.

De verklaring daarvoor ligt in de geschiedenis van de Rabobank. Die had in de tijden van verzuiling de RAiffeisenbank als protestantse voorloper en de BOerenleenbank als katholieke voorloper. En de eerste cijfers van een bankrekening nummer zijn de code van de bank - en daarmee een code voor de religieuse signatuur van een dorp.

In veel dorpen was maar een van de twee actief, maar daar waar er ook lokale fusies waren bij de vorming van de Rabo (zoals in Flevoland) begon men daarna de nummers willekeurig uit te delen. En de verzuiling van een dorp zegt natuurlijk niet alles over de religieuse opvoeding van een individu, maar toch.

Ik dis dit verhaal op omdat daarmee blijkt dat het nieuwe lange IBAN nummer dat de banken nu invoeren eigenlijk een gedrocht is. Want daar wordt aan de code waarin al een bankherkenningsnummer inzit, nog eens een lettercode RABO of INGB  of ABNA toegevoegd, die mogen we nu voortaan ook overschrijven of overtypen in het telebankieren vanaf een toegezonden acceptgiro. En daarvoor komen dan nog 4 posities om een land aan te geven. Die acht is redelijk veel, en dat is zachtjes uitgedruikt, zeker als je letters in plaats van cijfers gaat gebruiken: we hebben geen 100 landen in Europa (dus dat kan in 2 letters) en zelfs in Spanje lijkt me dat je voor het coderen van alle banken geen 4 letters nodig hebt. (26*26*26*26 mogelijkheden). Ofwel waarom geen 5 in plaats van 8 posities?

Kortom, de IBAN is geen schoolvoorbeeld van een ideale code. Wij leerden vroeger dat je eigenlijk helemaal geen informatie in codes moet stoppen: gewoon nummers uitdelen en er zonodig een controlenummer toevoegen. [Bij de bankrekening is dat het mooie systeem van Modulo-11 controle.]
Als je namelijk informatie gaat toevoegen in nummers, dan worden die langer dan nodig (extra typewerk, lastiger te onthouden) en nog altijd is het in spreadsheets en andere software lastig te sorteren op bv. de 4e en volgende cijfers van een getal.


uit bovenstaand kunstwerk in
Keulen (maker onbekend)

Bij de oude bankrekeningen kon die regel niet helemaal gevolgd worden omdat het lastig was een centraal uitgiftekantoor te maken, dat moest per lokale bank. Inmiddels zou dat vermoedelijk online wel kunnen (zelfs op Europees niveau) en in ieder geval is niet erg duidelijk uit alle SEPA brochures waarom je de code die er al was voor het banknummer, nu nog eens met 8 extra letters / cijfers moet worden overgedaan. 

Ik kom met deze inzichten omdat ondernemer R.A. van den Brink vorige week in de NRC ten strijde trok tegen de IBAN (wat natuurlijk geen zin meer heeft, die machine is niet meer te stoppen): hij beklaagt zich dat het Europese bankverkeer er mee gebaat mag zijn, maar dat vergeten wordt te melden dat het binnenlandse lastiger wordt. En dat is 97% van de transacties.
Hij stelt dat de bank graag het oude binnenlandse systeem afschaffen als kostenbesparing, maar daarmee kosten veroorzaken bij klanten. Hoezo we zijn er voor de klant en leggen een eed af dat we de klanten centraal stellen?

Van den Brink pleit ook voor nummer-portabiliteit, dus net als bij telefoonnummers zou je je bankrekeningnummer moeten kunnen meenemen naar een andere bank. Binnen de Rabobank kan dat als je verhuist, maar wie overstapt van ING naar ABNAmro moet bij zijn werkgever of klanten gaan melden en zorgen dat ze hun administratie aanpassen. Dat vermindert dus de concurrentie want mensen stappen veel minder makkelijk over. Zou de mededingingsautoriteit dus niet moeten willen.
Het zou dus goed zijn dat die nummer-portabiliteit ook bij banken wettelijk wordt ingevoerd. Maar met het nieuwe IBAN nummer waar de code voor een bank nu twee keer inzit, en een keer als reclamemiddel met een afkorting voor de banknaam, lijkt me dat verder weg dan ooit.
Denken toezichthouders eigenlijk wel voldoende na over dit soort zaken ?