De kerk en het eigendom

Stille zaterdag, tijd om de stille week op deze weblog te doorbreken met een stukje over de kerk. Ik lees af en toe in The Economics of Property Rights - een bundel artikelen bijeengebracht en geredigeerd door Enrio Colombatto (uitgeverij Elgar Companion). Eigendomsrechten (property rights) zijn al een jaar of dertig een hot issue in de economie. Als ze ontbreken of slecht gedefinieerd zijn, werkt de economie niet optimaal.

De eerste vraag is natuurlijk: waar komen ze vandaan? In het openingspaper van de bundel kijken Liggio en Chaluen naar de culturele en vooral religieuze (lees christelijke) fundering van eigendomsrechten. Ze tonen aan dat de (R.K.) kerk een sterk verdediger is geweest van eigendomsrechten en dat het geen schande is bezit te verwerven. Dit ondanks het vaak geciteerde Handelingen 2:44-47 waarin beschreven wordt hoe de gelovigen samenleefden en alles gezamenlijk in eigendom hadden en naar behoefte toewezen.

Augustinus en anderen redeneerden dat die commune-methode niet ging werken. Sommigen maakten de vergelijking met het ingevoerde celibaat. Iets wat goed is voor de priesters, is dat niet voor alle gelovigen  (inmiddels zijn er ook vraagtekens bij het eerste deel van voorgaande zin, maar dat terzijde).

Wel maakte Augustinus en later Thomas van Aquino een inbreuk op het eigendomsrecht voor iemand die in een extreme nood verkeert. Dat heeft nog niet zo lang geleden een Nederlandse bisschop ook nog eens verleid tot de opmerking dat een hongerige arme wel een brood uit de supermarkt kon meenmen zonder af te rekenen (die had m.i. even de bijstand over het hoofd gezien).

De scholasten kwamen met 5 argumenten voor prive-bezit:

1.     Het helpt rechtvaardigheid. Mensen zijn zondaars en gemeenschappelijk bezit kweekt / bevoordeelt profiteurs.

2.     Het is zinvol voor het bewaken van vrede en harmonie. Bij gemeenschappelijk bezit zijn er meer conflicten

3.     Privébezit levert meer op omdat het beter onderhouden / geëxploiteerd wordt . “een ezel die van meerdere wolven is wordt snel gegeten”  - zo luidde de voorloper van de gemeenschappelijke weide.

4.     Het houdt de ordening van de maatschappij in stand en bevordert vrijwillige samenwerking. Bij gemeenschappelijk bezit doet niemand de vervelende klusjes

5.     Het lukt praktisch gewoon niet om te leven zonder (tijdelijk) prive bezit: ook een kloosterling krijgt een boek of eten toegewezen.

En zo mondde het denken uit in de beroemde encycliek Rerum Novarum waarin Paus Leo XIII in 1891 afrekende met het socialisme. Het privébezit werd erin als een natuurwet gezien, en daarmee in het kerkelijk denken verder versterkt.

Prettige Paasdagen.