Voice over exit

Wie kiest voor vegetarisch laat een kans liggen om de markt voor vlees te verbeteren. Het is een neo-liberale gedachte om bij een teleurstellend aanbod de benen te nemen en de markt te verlaten. Stemmen met de voeten richting de uitgang. Exit is vooral in de VS een veel gepropageerde oplossing - Chicago econoom Milton Friedman heeft er veel op gewezen dat verplichte winkelnering (bv bij scholen of ziekenhuizen) de kop ingedrukt moet worden, je bevordert concurrentie en daarmee kwaliteitsverbetering als je mensen de kans geeft voor een andere instelling te kiezen. In Nederland maakte afgelopen jaar de NMA reclame om eens na te denken over een andere energieleverancier, in de hoop dat zo de marktwerking verbetert.
In zijn boek "Exit, Voice and Loyalty: responses to decline in frims, organisations and states" zette Albert Hirschman daar kanttekeningen bij. Exit kan er ook toe leiden dat het systeem in stand blijft. Hij kreeg het idee toen hij de trein in Nigeria nam: hij constateerde dat de meer welvarende passagiers die het meeste belang hadden bij verbetering van het treinsysteem (en voor 1e klas kaartjes konden betalen) voor de exit-strategiekozen van de luxe bus of auto. Een verschijnsel waar ik twintig jaar geleden hardgrondig kennis mee maakte in Griekenland toen ik tegen adviezen in de trein van Tessaloniki naar Athene nam.
Exit kan in zulke situaties de neergang versterken omdat de aanbieder geen prikkel krijgt om zijn product te verbeteren (en bv. niet meer investeert en vooral kosten gaat verlagen). Soms is het zelfs bewuste strategie: Cuba gebruikt bewust emigratie als ventiel.
Dit alles naar aanleiding van een stukje in The Economist van 22.12.2012 waarin stil gestaan werd bij het overlijden van Hirschmann, die lang Nobelwaardig werd geacht. Dit jaar verschijnt bij Princeton University Press een kloeke biografie. Misschien kan nog eens iemand kijken of zijn ideeen ook op de Europese vleesmarkt van toepassing zijn - zou zo maar kunnen.