Gezellige jaarwisseling en een Gelukkig 2011

Prettige Kerst-dagen !

De jaarlijkse nostalgie index

We zetten de traditie voort: hoe staat het met de nostalgie naar ons platteland. Graadmeter is als elk jaar de notering van Wim Sonneveld's Het Dorp in de onvolprezen top2000.


Voor wie niet tot ouderjaarsavond 19.00 uur wil wachten, kunnen we al verklappen dat het lied over Deurne ook dit jaar weer op nummer 40 staat. En net als vorig jaar twee andere landelijke liederen voor moet laten gaan: Pastorale van Liesbeth List en Ramses Shaffy onveranderd op 21 en Guus Meeuwis' Brabant ook onveranderd op 23.
Aangezien 2010 het jaar van de Brabantse megastaldiscussie was, mogen we voorzichtig concluderen dat dit de behoefte aan nostalgie naar het oude platteland minder heeft doen toenemen dan door sommigen gedacht / gevreesd

Nederland regieland

Of all the nations in Europe, the Dutch, the most commercial, are the most faithful to their word.
Aldus de grondlegger van de economische wetenschap Adam Smith in zijn Lectures on jurisprudence, 1766. Of het nog waar is is een onderzoekje waard (en de Engelse taal heeft meestal een andere hypothese).
Ik las het citaat een een mooi boekje van mijn LEI collega's Frank Bunte en Youri Dijkxhoorn: Nederland Regieland. Uit principe bespreek ik hier niet al te vaak LEI rapporten, maar voor deze maak ik graag een uitzondering.
Het rapport gaat uit van een transactiekosten-aanpak en laat zien hoe het de afgelopen decennia aantrekkelijk is om steeds meer werk aan specialistische bedrijven uit te besteden, omdat transactiekosten (m.n. door ICT) dalen. We zien dat zelfs op boerderijniveau met het inschakelen van loonwerkers en uitbesteden van specialistische teelten of jongvee-opfok. Daarbij treden ook intermediairs op, die vraag en aanbod afstemmen, risico's spreiden, averechtse selectie tegengaan (voor het loont het om kwaliteitssystemen op te zetten en het 'citroenenprobleem' van de rotte appels op te lossen), en opportunisme verminderen (door garanties te geven). Cooperaties spelen vaak die rol.
Het rapport laat ook zien dat internationale handel een steeds grotere rol speelt in de Nederlandse agrosector. En vertrouwen hoort daarbij, dat verlaagt de transactiekosten. Nederland Handelsland dus. Zo laat het rapport ook zien dat we volop geprofiteerd hebben van het toegankelijk worden van Centraal- en Oosteuropa en dat de sierteelt er goed aan gedaan heeft buitenlandse leden op de veiling te accepteren. Adam Smith zou 250 jaar later bewonderend hebben rondgekeken.

F. Bunte en Y. Dijkxhoorn: Nederland Regieland, LEI 2010

maaltijden in plaats van mythes

In de nieuwste uitgave van The Broker een wat sensationeel verhaal over niet werkende voedselmarkten en speculatie van de hand van Carlos Oya. Zijn argumten komen er op neer dat er in 2007 veel speculatie zou zijn geweest in voedselmarkten door o.a. hedge funds (anderen spreken dat tegen), dat voedselmarkten in arme landen vaak incompleet zijn en lokale monopolisten kennen (lijkt me waar maar is ook in tijden van lage prijzen het geval, mogelijk is wel het effect hoger in tijden van oplopende prijzen) en dat markten niet kunnen garanderen dat de armsten te eten hebben (helemaal waar, maar dan moet je voor koopkracht of voedselbonnen of een ander distributiesysteem zorgen, niet per se ingrijpen in de markt).

In een andere bijdrage maakt Pedro A. Sanchez een lijstje van 5 mythes die er toe leiden dat we verkeerde keuzes maken en daardoor minder voedsel produceren dan gewenst:

•  mineral fertilizers are bad. Hij legt nog even uit dat alles met atomen en moleculen Chemical is, dat als de moleculen koolstof bevatten we ze organic noemen, en anders mineral. En dat dus mensen dieren en planten organic zijn. En dat natural compounds gemaakt worden zonder menselijke interventie  (en dus water, petroleum, methaan en fosfaatgesteente natural zijn). En dat we ze synthetic noemen als ze door menselijke interventie zijn gemaakt, zoals stikstof en fosfaat. En dat het planten niet uitmaakt of de stikstof komt van rottende bladeren, compost of een zak kunstmest.
• rich countries need organic farming. Nee, leuk als men er voor wil betalen, anders niet doen.
• poor countries need organic farming. Nee, juist in die landen zijn er veel arme gronden die mest nodig hebben.
• the evils of having to purchase seed every year. Geen goed argument tegen veredeling en hybride zaden
• transgenic crops are bad. "the opposition to transgenic crops in Europe remains a mystery".

P. Sanchez: Meals not mythes
C. Oya: Malfunctioning markets

Beide in http://www.thebrokeronline.eu/ issue 23, dec. 2010

Anna Jacoba

Tot de klassiekers van de Nederlandse radio, naast de berichten voor land- en tuinbouw, behoort de mededeling dat "het veer Anna Jacobapolder - Zijpe tijdelijk uit de vaart is genomen". Door het ANP afgekondigd als er weer eens mist of storm was boven een van de drukst bevaren en diepste troggen van de delta.
Hofland/Montag schreef er ooit een stukje over (waarin hij Flipland nooit bereikte) en Joost van Casteren deed hem dat gisteravond in de NRC na. Een mooi stukje met bizarre verhalen over het drankgebruik en de onbeantwoorde vraag waarom er niet gewoon werd gezegd dat de pont niet voer.
Voer voor een reisgids voor de Zuidwestelijke Delta. Die van de havens Rotterdam en Antwerpen (en Hamburg) is er. Nu de delta nog.

rechtboeren en rondboeren

Het Trendbureau Overijssel liet een aantal essays over landbouw en Overijssel schrijven, die ik je kan aanbevelen. Zoals die van Jandirk Hoekstra die als landschapsarchitect naar de provincie kijkt en vanuit Montana en Iowa het rondboeren en rechtboeren introduceert. Lees ze hier.

fout aforisme

Agriculture not only gives riches to a nation, but the only riches she can call her own.
Deze onzinnige spreuk las ik niet in China (foto) maar kreeg ik deze week in mijn inbox als opening van een nieuwsbrief van EcoAgriculturePartners. Inmiddels heb je de kans gehad even na te denken waarom het aforisme onzin is, zo niet neem er nog even voor. Het is overigens van de Engelse schrijver Samuel Johnson, uit de 18e eeuw.
In zijn tijd was het een gebruikelijke fysiocratische opvatting, alleen primaire productie uit de natuur kon de basis zijn van rijkdom. Pas later brak het inzicht door dat er meer is. Zoals innovaties en handel die bijdragen aan welvaart. Ook industrie en diensten kunnen de basis van welvaart zijn - neem Singapore of Dubai.

uit de oude doos

Mooie nostalgie, die berichtjes van 40 jaar geleden op de achterpagina van de NRC. Hadden we vorige week Europarlementarier Henk Vredeling die de wel zeer hoge boterexport naar het Vaticaan aan de orde stelde, gisteren berichte de NRC over het bezoek dat de Minister van Economische Zaken in 1970 aflegde aan de jaarvergadering van de KNBTB in Haarlem.
In het licht van nu bevatte het oude krantenbericht twee opmerkelijke passages. De minister van EZ wees op de industriele aanpak van de landbouw (ook toen al), maar hij toonde zich geen voorstander van het denkbeeld om het landbouwbeleid onder te brengen bij het ministerie van EZ. Ook toen dus al in discussie.
Tweede is de toendertijd normale analyse dat er nog veel ondernemers uit de landbouw moeten afvloeien. Ook al waren de Nederlandse boeren de bestverdienende in de EEG, "niettemin blijft een voortdurende afvloeiing nodig, wil de landbouw niet achterblijven bij de algemene welvaartsontwikkeling".
Die analyse klopt nog steeds, maar je leest hem toch maar weinig meer in rapporten, laat staan dat politici dat voor een zaal met boeren verkondigen. Dan is het makkelijker een multifunctionele aanpak, neveninkomsten of emigratie aan te bevelen.

Integraal afwegingskader

Er zijn tal van situaties waarin er goede redenen zijn voor de overheid om in te grijpen. Er zijn ook tal van situaties waarin dat niet het geval is.
Economen vinden bijvoorbeeld dat er eerst sprake moet zijn van marktfalen. En dat de kans op overheidsfalen niet al te groot moet zijn. Andere disciplines hebben weer andere afwegingen bedacht en er schijnen meer dan 100 overheidstoetsen te zijn om tot wetgeving te komen: van een toets op administratieve lasten tot milieu effect rapportage.
De overheid tracht in deze situatie helderheid en verbetering aan te brengen via het zgn IAK - het Integraal AfwegingsKader. Met een website en het begin van een handleiding: wat is het probleem, welk instrument zou kunnen werken en wat zijn dan de gevolgen.
Een aanrader voor wie aan een ex-ante beleidsevaluatie (regulatory impact assessment) begint (of een bijdrage daaraan). Ook een paar LEI rapporten over ex-post beleidsanalyse en  over marktwerking kunnen helpen.

weg met de post

De stakende post inspireerde me tot een column voor Boerenbuiness: laat ze nog maar even doorstaken dan krijgen we in de landbouw een prikkel om eindelijk die stroom van papieren facturen, leveringsoverzichten en acceptgiro's eens te vervangen door elektronische berichten en hoeven we veel minder over te typen. De argumenten vind je hier.

Groente en fruit in de Eerste Kamer.

Met veel genoegen gaf ik vanmiddag een inleiding over innovatie bij de VIGEF, de vereniging van bedrijven die groenten en fruit verwerken in blik, pot, diepvries e.d. Mijn inleiding werd gevolgd door interessante bijdragen van Accenture (dat vanwege het Nederlandse topgebied Voedsel zijn wereldwijde activiteiten in deze bedrijfstak nu hier coordineert) en uit de Champignonsector, die een indrukwekkende turn-around hebben gemaakt.
We vergaderderden op een mooie plek, onder voorzitterschap van VIGEF voorzitter drs. R van der Linden in het gebouw van de Eerste Kamer. Mooie gelegenheid om daar ook eens te kijken en in de wandelgangen na afloop een glas te nuttigen. In de tussentijd werd het nationaal kinderdictee afgewerkt en toen mochten we op de foto in de Eerste Kamer zelf. Al met al op velerlei fronten een leerzame middag.

Veemarkt upgrading

Goed dat de veemarkten zijn afgeschaft, zo grapte iemand vandaag op het geslaagde ZLTO congres, dat in het 1931 Congrescentrum van de Brabanthallen werd gehouden. Dat was ooit de veemarkt  van Den Bosch en een mooie foto in de hal herinnert eraan. Geslaagde netwerkbijeenkomst overigens.

sectorbeleid

In Haagse kringen discussieren we over nut en noodzaak van sectorgericht innovatiebeleid versus algemeen innovatiebeleid: moet de overheid een keuze maken voor Topgebieden en kan ze met het bedrijfsleven daarbinnen dan bepalen welke richting de innovatie op moet? Of is daar toch geen geld, menskracht en kennis voor en regelt de markt het wel?
Eerder dit jaar liet McKinsey & Company daar zijn licht over schijnen. Een aanbevelenswaardig rapport over de rol van de overheid in heel verschillende soorten sectoren.
Kleine kanttekening: ook de food industrie is intussen kapitaal en kennisintensief, naast resource intensief. Met dat in het achterhoofd lijkt het Nederlandse landbouwmodel zo gek nog niet.

elitair eten

De aanhangers van het slow food streekproduct moeten het dezer dagen niet van de NRC hebben. Zaterdag brak microbiologe en nrc.next columniste Rosanne Hertzberger een lans voor het pakje en de kant- en klaarmaaltijd (omdat het alternatief veelal een nog ongezondere hap uit de frituur is) en stelde ze de hypocretie rond de afkeer van E-nummers aan de orde: citroensap is nu een keer een E-nummer.
Vandaag interviewen de foodcolumnisten van NRC de gevierde Engelse kookboekenbestsellerauteur Nigella Lawson. Ik citeer een alinea:
"De gegrilde zeebaars met gestoofde boterbonen is aangeschoven, bonen uit blik, geheel in de geest van Nigella. De trend van slowfood en seizoenseten is aan haar voorbijgegaan. "Ik zing nog steeds hetzelfde liedje", zegt ze, "Ik wantrouw mensen die alleen maar streek- en seizoenproducten willen eten. In het Victoriaanse tijdperk toen de boerenklasse streek- en seizoenproducten at, liet de elite glazen kassen bouwen om ananas in te kweken. Nu de massa het hele jaar ananas kan eten, schrijft de elite voor dat je seizoens- en streekproducten eten moet. Daar ben ik cynisch over".

Eten is cultuur. Cultuur is sociologie. Met subculturen en sociale stratificatie. Juist ook met inzet van eten.

grafiek beter leesbaar

Google heeft nog wat moeite met het integreren van zijn docs grafieken en de weblog. Hier dus nog een keer de grafiek, maar dan via een screendump en ppt.

standshuwelijken

De Zeeuwse landbouw kende vroeger sterke standsverschillen, zo wil het verhaal. En dat verschilde per eiland: grote akkerbouwers op Schouwen en Noord-Beveland, kleinere akkerbouwers en veehouders op Walcheren en in Zuid-Beveland.
Bij die standsverschillen hoorde het trouwen in eigen kring. Economen vinden dat wel een logische gang van zaken: een groot bedrijf vraagt om de instandhouding van kapitaal en dan is het gewenst dat vanuit beide families kapitaal wordt ingebracht ./ vererfd om het bezit in stand te houden.


In Zeeland 19.3, het tijdschrift van het Koninklijk Zeeuws Genootschap der Wetenschappen, komt Jan Zwemer met de feiten. Hij onderzocht de standshuwelijken in een aantal dorpen, op Schouwen, Walcheren (waaronder Zoutelande) en Zuid-Beveland.
En wat blijkt: in de grootschalige gemeenten trouwden landarbeiders veel meer in de eigen stand, maar boeren juist niet. Die trouwden minder in eigen stand dan de boeren in kleinschalige landbouwgemeenten en dan alle groepen arbeiders.
De verklaring ligt voor de hand, zo stelt de auteur: er wordt vooral in eigen kring getrouwd als de groep groot is. Dat was zo bij de vele landarbeiders en de grote groep kleinschalige boeren. Bij de grootschalige boeren was dat veel moeilijker. Rigide was het systeem dus niet.

J.P. Zwemer: Standshuwelijken op het platteland van de Zeeuwse eilanden 1835 - 1921 in: Zeeland 19.3

cooperatiedag revisited

Vorige week deed ik verslag van de Cooperatiedag van de NCR. Het stukje viel in goede aarde bij een van de organisatoren. Ze wees me er op dat de presentaties nu ook online staan, dus dat geef ik maar even door. Klik hier.

Verder vandaag even aandacht voor Sinterklaas, en wel zijn papier.

in de kou

Afgelopen dagen zat ik in een koud Parijs. Een wandeling naar een restaurant aan de andere kant van de Seine, langs de kopie van het New Yorkse vrijheidsbeeld en je vraagt je af hoe het de clochards vergaat. Enfin, bij de OECD was het warm.
Dat weer in tegenstelling tot Gare du Nord. De SCNF vertraagde het vertrek van de Thalys vrijdagavond met twee uur en uiteindelijk kwam ik 3 uur na schema, midden in de nacht op een verlaten Rotterdam CS aan. Normale reistijd 2,5 uur (en met gratis Wifi, daar kan geen auto of vliegtuig meer tegenop).
Gare du Nord gaf afwisselend de schuld aan 'les circumstances climatique' en de toestand op het buitenlandse (!) spoorwegnet. Terwijl ook de treinen naar Lille, Tourcoing en Duinkerken met dergelijke vertragingen te maken hebben. Mag het iets minder nationalistisch in Europa?

Een cooperatief proefschrift

Vandaag promoveert Li Feng aan de EUR op een proefschrift over cooperaties: Motivation, Coordination and Cognition in Cooperatives. Cooperaties moeten het hebben van lage marginale productiviteit downstream in de keten met tegelijk relatief grote ketenafhankelijkheid, zo is een van haar stellingen.
Het eerste paper in het proefschrift bevat ook een paar handige tabellen die de cooperatieliteratuur snel toegankelijk maken: het gezichtspunt dat de cooperatie een verlengstuk van het boerenbedrijf is, het gezichtspunt van de verticale integratie, en dat van de onderneming die in handen is van de toeleveranciers of afnemers.
De onderzoeksthema's van de afgelopen jaren deelt ze ook naar 3 stromingen in: problemen die samenhangen met de leden (portfolio en horizon probleem, single origin constraint), problemen die samenhangen met het gezamenlijk eigendom (control probleem, invloedsprobleem, ledenbetrokkenheid, belastingsissues etc) en problemen die samenhangen met de gezamenlijke transacties (countervailing power, double monopoly markup, trust, free riding, verzekering markttoegang etc.).
En bij een proefschrift horen stellingen. Zoals deze van Albert Einstein: Any intelligent fool can make things bigger, more complex, and more violent. It takes a touch of genius and a lot of courage to move in the opposite direction.

De stekker ging er uit.

Net terug van een leuke bijeenkomst bij Priva in De Lier: de slotmanifestatie van Transforum dat er na 6 jaar mee op houdt. Het FES project zit er op. Een mooie vlootschouw van geslaagde en minder geslaagde projecten en een paar interessante centrale discussies. Die in debatvorm moesten, want dat hoort tegenwoordig, en wat Jort Kelder als presentator in sound bites probeerde te bereiken.
Sommigen waren meer uit op een gesprek over hoe het verder moet met het agro-innovatiesysteem in EL&I verband. Wat nu de essentie van die gouden driehoek en de vernieuwing daarin is werd nog niet zo krachtig onder woorden gebracht, zo vrees ik. Maar in ieder geval KOMBI en sociaal leren.
En er werd weinig met de consument/burger verbonden, zelfs niet toen een voorloopster het woord voerde met een persoonlijk statement over haar vorm van duurzaamheid. Dat leidde niet tot initiativen die voorloopkracht te gebruiken maar over een discussie over de beste oplossing voor duurzaamheid. Heterogeniteit is niet makkelijk als je centraal wilt sturen.
Ook hebben we duidelijk nog steeds last van het Heineken probleem: een premium in het buitenland, de hele wereld is lovend over het iinoverend agrosysteem (en Heineken), maar in Nederland en Vlaanderen is het een standaard pils waar je niet altijd mee gezien wil worden.
Een mooie observatie tenmidden van de projecten was dat veel succesvolle initiatieven zijn van mensen die opgeleid zijn in marketing bij de Unilevers, Sara Lees en Aholds, maar zelf willen ondernemen op nog duurzamere manier, en met die opleiding en netwerken daar relatief kansrijk in zijn. Zo werkt dat in een cluster.
Enfin, DG Annemie Burger mocht de stekker er letterlijk uittrekken en toen restte nog een duurzame en voedzame maaltijd met kout. En de duurzame (aardwarmte) temperatuur viel best mee.