Duwboek

De theorie van 'planned behaviour' lijkt langzamerhand uit de mode te raken. Onbewust gedrag daarentegen is in. Psychologen en hersenonderzoekers komen met steeds meer voorbeelden dat we veel dingen op de automatische piloot doen - en dus dure fouten maken.
In de economie is dat het terrein van de behavorial economics, dat heeft inmiddels een nobelprijs opgeleverd. Richard Thaler en Cass Sunstein schreven in 2008 de bestseller Nudge. Wie redelijk thuis is in dit vakgebied heeft er niets aan gemist, maar zeker deel I is een goed geschreven introductie.
Dat mag je Amerikanen toevertrouwen: het begint met een real life situatie waarin iemand een beslissing moet nemen (case method) en het boek loopt over van de voorbeelden. Er is ook een soort vijand: de auteurs zetten zich vanuit de wereld van de Humans af tegen die van de Econs - ze doelen dan op de karikatuur van de homo economicus, een mens die alleen maar zeer rationeel beslist.
Nu was die karikatuur nodig om te beredeneren dat in veel gevallen de markt werkt en iemand die uit eigen belang werkt automatisch ook rekening houdt met de algemene welvaart, zodat er op dat vlak geen extra actie nodig is. Die markt werkt ook als veel mensen zeggen dat ze graag meer zouden willen sporten, en de facto toch een boek gaan zitten lezen. Er is ook veel literatuur in de economie die de karikatuur wat meer aankleedt. Dus in die zin is de tegenstelling wat flauw. De auteurs werken in Chicago dus misschien zijn ze iets teveel door Milton Friedman cs beinvloedt.
Grappig is verder dat de auteurs ook veel zichelf in real life situaties opvoeren. Daar waar jan en alleman in het boek met voornaam wordt opgevoerd, kennen ze niet het woord "I" maar is het standaard Sunstein of Thaler (als bij Bordewijk zonder voornaam). Na deel I bevat het boek een aantal delen die de inzichten toepassen in veelal Amerikaanse voorbeelden op het vlak van pensioenen, gezondheidszorg, schoolkeuze etc.

Duwtje
Die hoofdstukken zijn voorbeelden van hoe je theorie niet alleen als positieve wetenschap interpreteert, maar juist ook toepast in de praktijk - en dus een normatief element geeft. Thaler en Sunstein spreken van keuze architectuur. Zorg bijvoorbeeld dat de defaultwaardes van keuzes goed in elkaar zitten, die hebben grote invloed op gedrag en zijn dus niet vrijblijvend.
Zeker in Amerika is dat inzicht niet vanzelfsprekend, en de auteurs doen dan ook veel moeite dit libertijns paternalisme te verkopen, ook aan bij wijze van spreken de Tea-party aanhang. De grens ligt wat hun betreft bij de regel van John Rawls: de overheid moet de werkwijze aan zijn eigen burgers kunnen uitleggen.
De titel van het boek is in ieder geval voor de buitenlandse markt geen gemakkelijke. Nudge staat voor een duwtje / por in de goede richting. Veel mensen hebben dat in allerlei situaties nodig omdat gemakzucht en impulsief korte termijn handelen dominante kanten van ons gedrag zijn. Voor wie wel wat meer inzicht wil in behavorial economics, is deze blog misschien de nudge om het boek aan te schaffen.

Richard H. Thaler en Cass R. Sunstein: Nudge - improving decisions about health, wealth and hapiness.