Op naar Afrika

Door voedselimporterende landen wordt er op grote schaal grond opgekocht in derde wereldlanden, m.n. in Afrika. Als ook in de ex-USSR. IFPRI maakte er onlangs een rapport over en het was aanleiding tot een groot verhaal in The Economist.
Het opkopen van grond lijkt vooral een reactie op de hoge voedselprijzen van vorig jaar. Volgens de topman van Nestle, waar ze al een tijdje alles door een waterbril zien, gaat het overigens niet om het opkopen van grond, maar van water: de opkopende landen komen mede voedsel tekort door hun klimaat, en de opgekochte gronden hebben wel toegang tot water. Toch lijkt dat niet per definitie een gevolg van klimaatsverandering: Soedan is al millenia lang de broodschuur van de Arabische wereld.
Op zich zouden de importerende landen ook gewoon voedsel op de wereldmarkt kunnen kopen. Zeker als de olieprijs ook hoog is, dan hebben de Arabieren daar geld genoeg voor. En de Chinezen wellicht ook, want dat zijn de tijden van een goed draaiende economie. Alleen moet de markt dan wel functioneren, en juist vorig jaar zagen we dat sommige voedselexporteurs tot handelsbeperkingen overgingen om de binnenlandse prijzen niet teveel op te laten lopen. Eigen volk eerst. Zie hier de reactie: zorg dat je eigenaar bent in het binnenland van de exporteur - dan lopen de belangen meer gelijk op c.q. een exportverbod wordt contractbreuk.
En misschien is het ook wel gewoon een mooie belegging in grond, die aantrekkelijker is dan in Amerikaanse aandelen of overheidsobligaties.
Op zich is het verschijnsel natuurlijk niets nieuws, we kenden al de bananenrepubliek - waarin de grootinvesteerder in landbouwgrond ook de nationale politiek van de exporteur kan beinvloeden. Neo-kolonialisme. Misschien moeten we nu maar een nieuwe betekenis geven aan het begrip Graanrepubliek.
The Economist noemt het in navolging van Nomura Securities een derde golf van outsourcing, na die van de industrie (1980s) en de ICT (1990s), maar dat lijkt me wat overdreven. Handelsstromen van landbouwproducten zijn er al heel lang, en bij bv. de ICT outsourcing was nu net het kenmerk dat de Amerikaanse en Europese bedrijven of overheden vaak geen eigenaar waren van de toeleveranciers in India.
Blijft de vraag of het erg is. De wereldmarkt wordt er weer wat meer een restmarkt door omdat een deel al contractueel verhandeld / buiten de markt om geleverd wordt. Anderzijds wordt er duidelijk in Afrika geinvesteerd met kapitaal en managers en gaat de productie er vermoedelijk omhoog. Net zoals dat eerder in Oost-Europa gebeurde. Dat is positief, ook voor de mensen ter plaatse. Wel gaan er verhalen dat in sommige gevallen traditionele landrechten van de locale bevolking met voeten worden getreden, een onteigening zonder schadeloosstelling.
En ongetwijfeld zijn er geo-politieke consequeties, maar welke dan precies is in de verhalen minder duidelijk.

The Economist: Outsourcing's third wave 23.5.2009