veranderen via details in de wet

Velen worstelen met de vraag hoe je nu in de maatschappij grote veranderingen tot stand helpt brengen (transities is het modewoord). De ene is een grootschalige beweging op gang brengen, de andere is juist vrijwel ongezien via artikel 27 lid 3 punt 1, derde gedachtenstreepje in de wetgeving die het liefst niet over het onderwerp gaat, iets aanpassen zodat er nieuwe mogelijkheden ontstaan.
Vooral de Amerikanen zijn daar meester in (bekend voorbeeld: in de wetgeving voor weer een jaar financiering van de Irak-oorlog een artikel op laten nemen om het onderzoek naar veredeling op langere versheid van tomaten te financieren, onder het motto dat is ook goed voor het fruit voor onze jongens; ze doen dat natuurlijk ook om stemmen te kopen).
Een mooi voorbeeld las ik vorige week over Zweden. Daar is in 14 jaar tijds ruim 10% van het basis onderwijs gecommercialiseerd. In 1994 werd een wet aangenomen die iedereen het recht gaf een school op te richten en, mits die aan bepaalde basiseisen voldoet, de rekening bij de gemeente neer te leggen. Die is wettelijk verplicht hetzelfde bedrag per kind uit te betalen als het aan de openbare scholen aan kosten kwijt is. Het idee was dat dit minderheden zou helpen die Fins, Ests of Engels spreken, en wellicht mensen in rurale gebieden die hun schooltje graag open houden dat anders dicht zou gaan (en bereid zijn bij te betalen).
Wat niemand voorzag is dat er een aantal bedrijven zouden worden opgericht. De grootste heeft inmiddels 30 scholen en 700 medewerkers. Die hebben gewoon maar 7 weken vrij en hoeven naast het lesgeven geen lessen voor te bereiden. Allemaal gestandaardiseerd op websites en in de weken dat onderwijzers op openbare scholen extra vrij hebben om bij te komen van de zware werkweken, werken de docenten aan een update van het lesmateriaal. Standaardisering is het principe. Inmiddels zo'n succes dat het niet meer weg te krijgen is, hoe graag sommige ideologen dat ook zouden willen. Commercieel onderwijs, ook aan groep 3, kan dus best.
Een paar lessen: dat kan in Nederland dus ook want ook hier is er schoolvrijheid (bij mijn weten); en bovenal: zo breng je dus een maatschappelijke verandering tot stand. Welke wetsartikeltjes zijn er nodig om -ik noem eens wat- kinderopvang bij de boer, regionale wandelpaden door boerenland, rustieke begraafplaatsen in private bossen of private jeugdgevangenissen op boerenerf mogelijk te maken?

The Economist: 14 juni 2008 'The Swedish model' Op de foto een school in Oregon, USA