Waterschapslezing

 Ik besteedde mijn ochtend aan een lezing voor de PvdA waterschapsbestuurders. Met ook boeiende lezingen van anderen uit de praktijk. Mijn slides staan op slideshare

Planten in het dagelijks leven

Afgelopen weken las ik de Kalkman ongeveer van voor tot achter. Eigenlijk is het meer een naslagwerk, maar toch ook in zijn geheel te lezen: Planten voor dagelijks gebruik - botanische achtergronden en toepassingen. Het boek verscheen in 2003 en was het werk van de Leidse hoogleraar C. Kalkman die na zijn pensioen in de jaren 90 zijn kennis opschreef en alle nuttige planten(soorten) beschreef. De eetbare, maar ook die voor industriële toepassing en zelfs die voor geestverruiming en medische toepassing of natuurlijke vergiften. Hij kreeg het niet helemaal af, dus zijn oud-collega's M. Nauta en R. van der Meijden rondden het werk af.

Een tijdloos boek, hoewel de jaren 90 term Agrificatie opvallend vaak opduikt. Verder leuke weetjes (de Perzik heet inderdaad naar Iran maar was daar op een tussenstop vanuit China) die soms ook handig zijn (het Engelse citron, lemon en lime komen overeen met de Nederlandse termen Cedraat (sukade), citroen en lemmetje (limoen).

Hier en daar is de botanie of chemie wat overheersend, maar verder toch mooie inzichten in de planten, waar ze vandaan komen en hoe ze worden gebruikt. 

ammoniakrechten

 Ik dacht deze week even mee met de stikstof (of beter: ammoniak)problemen waar dit land zichzelf mee plaagt. Een economisch instrument lijkt me te verkiezen boven het juridisch en bureaucratisch gesteggel. Nu kun je emissierecht-systemen op veel manieren vorm geven. Eentje die de overheid relatief weinig werk kost en misschien de verschillende partijen tot een deal kan verleiden is de volgende, die ik gisteren op Foodlog zette (en hier voor mezelf maar even documenteer);

Dick, nu je het vraagt in #3: wat mij betreft kan dat hele management van stikstofemissie via vergunningen bij het grof vuil, dat werkt niet goed. Johan Vollenbroek klaagt terecht dat bij extern salderen op basis van vergunningen de stikstofemissie kan toenemen omdat er ongebruikte ruimte wordt verhandeld. En dan zijn er de PAS-melders die nota bene op suggestie van de overheid netjes hun zaken leken te hebben geregeld en nu alsnog klem zitten. Het lijkt er op dat de overheid onmachtig is met het stelsel van de vergunningen te werken en het leidt maar tot emotionele kamerdebatten.

Mijn advies zou zijn om het ammoniakprobleem uit die juridische sfeer te halen en er een economisch instrument met een verhandelbaar emissierecht van te maken. Voor de komende jaren kun je van alles bedenken voor innovatie (extensiveren, waterdichte controle op water bij de mest, ander voer, Lely sphere, andere stallen, you name it) maar op korte termijn gaat het toch om a] zorgen dat PAS melders niet in de knel komen, b] we werkelijk minder stikstof emitteren en die ruimte tegen betaling aan de bouw en natuur geven, c] we ons uit dat juridisch moeras trekken met alle kosten van adviseurs, ambtenaren, en rechters die er aan vast zitten voor individuele vergunningen.

Op korte termijn kan de reductie van emissie dus alleen door minder dieren en een aantal boeren die wel weten dat ze komende 5 jaar geen opvolger hebben of op die plek kunnen hebben, begrijpt dat ze nu de hoofdprijs kunnen krijgen omdat de overheid en de bouw klem zitten. Doorboeren kost daar geld en brengt veel risico's mee. Laten we die dus uitkopen en dan hebben we tijd slimme dingen te bedenken voor de blijvers. Overigens is dit al beleid.

Als je als econoom er naar kijkt dan is het productierecht nu vastgelegd in fosfaatrechten en dierrechten. Die houden dus impliciet ook een recht in op stikstofemissie. Als een koe 45 kg fosfaat uitstoot en 12.5 kg ammoniak, dan is dus een fosfaatrecht ook een impliciet recht op uitstoot van 12.5 kg ammoniak. Ofwel elk fosfaatrecht bevat een nog niet juridisch bestaand 0.277 kg ammoniakemissierecht.
Wie dus extern wil salderen moet verplicht worden om met die verhouding fosfaatrechten op te kopen. Of dierrechten - waar wel een andere verhouding (per diersoort) zal gelden. Daarmee heb je een garantie dat die ammoniakemissie ook echt verdwijnt uit de veehouderij.

Volgende stap is dan om dat impliciete recht via een wetje af te splitsen en in die wet te regelen dat het aantal toegekende rechten op een locatie ook geldt als toegestaan binnen de vergunning, ook al geeft de vergunning een lager plafond. Lijkt technisch net een soort claim-emissie in de aandelenwereld: voor elk fosfaatrecht dat je in de computer van RVO hebt, krijg je voor die locatie ook 0.277 ammoniakrecht. Daarmee zijn de PAS melders dan ook weer gered, zonder dat er een kg emissie bij komt en het voordeel (voor MOB) is dat we die onbenutte ruimte in de vergunningen kwijt zijn.
En het levert door die afsplitsing vermoedelijk geen knelgevallen op (eventueel maak je de toedeling iets ingewikkelder door rekening te houden met de samenstelling van veestapel als die 0.277 niet voor elke rundveecategorie geldt en je rekening wil houden met mestafvoer en uitrijden bij akkerbouwers, maar je kunt dat ook aan de markt overlaten).

Als je afspreekt in de wet dat in 2030 de reductie 50% moet zijn, kun je komende 9 jaren ook de rechten met 5.5% per jaar laten vervallen en dat nu al regelen (net als het afstempelen van obligaties). Dan is er een garantie dat die 50% wordt gehaald. MOB blij want advies Remkes wordt opgevolgd.
Vervolgens is er dan een methodiek nodig om elk jaar de daadwerkelijke emissie te berekenen. Dat zijn de forfaits per diersoort en daar mogen de wetenschappelijk vastgestelde voordelen van emissiebeperkende technieken (ander voer, waterdicht water bij de uitgereden mest, beweiding, stalsysteem etc) op in mindering worden gebracht.
En we maken een kaart van Nederland met per perceel / stal toegestane aanwending van emissierechten. Ook die kan vertrekken vanuit de huidige afgesplitste rechten maar zal in bv. bufferzones meer dan 50% reductie zijn.
Voor elk bedrijf op een locatie geldt nu dat bij controle de berekende bedrijfsemissie kleiner of gelijk moet zijn aan het aantal ammoniakrechten in bezit en kleiner of gelijk moet zijn aan de op die locatie volgens de kaart maximaal toegestane emissie (rechten).

Rechten die jaarlijks vervallen komen in een rechtenbank. Rechten die verkocht worden aan de bouw of natuur brengen geld op dat of kan worden uitgekeerd als de toeslagrechten: een bedrag per in het afgelopen jaar vervallen recht. Desgewenst kan de overheid die uitkering aanvullen als ze meegaat in het voorstel van LTO, Natuur en Milieu en Bouwend NL om er jaarlijks anderhalf miljard in te steken. Of het geld wordt gebruikt om bepaalde nieuwe staltypen etc te subsidiëren of op sommige locaties extra rechten op te kopen.

De verhandelbaarheid zorgt er voor dat wie wil stoppen of vergaande investeringen doet in extensivering of emissiebeperking, zijn kosten deels vergoed krijgt door verkoop van overgebleven rechten aan collega's die op de oude manier door willen of willen groeien.

En de minister kan structuurbeleid voeren: ze kan rechten afromen bij verhandeling of extra bij intensieve niet-grondgebonden bedrijven, bij grote bedrijven of in bepaalde regio's etc. en die kan ze toedelen aan kleine boeren, jonge boeren, boeren die willen experimenteren etc. De al veel geplaagde gemeentes zijn vervolgens ook af van het behandelen van al die vergunningen, althans op het punt van ammoniak.

Wie ziet er bezwaren tegen zo'n oplossing ??

ERAE paper over multidisciplinair samenwerken

Eind juli is er het EAAE congres. Niet in Praag maar de landbouweconomen ontmoeten elkaar digitaal. Louise Fresco werd gevraagd voor een key note en met een groepje WUR collega's hielpen we haar het paper te schrijven. Dat leverde dus een co-auteurschap op in het prestigieuze ERAE. Nu al online, dus hier is de link. 

De vliegende geest

 Onlangs gaf ik college in een reeks van prof. Jan Willem Erisman van de Universiteit Leiden over landbouweconomie en stikstof. Ik blogde er al over. Als cadeautje kreeg ik o.a. een boek van zijn hand uit 2000 met de titel De Vliegende Geest - ammoniak uit de landbouw en de gevolgen voor natuur. Leerzaam en nog geenszins verouderd. Nooit geweten dat De Vliegende Geest een oude naam is voor ammoniak. Interessante hoofdstukken over de geschiedenis van bemesting en stikstof. Zo blijkt de eerste Nederlandse superfosfaatfabriek in de 19e eeuw in Capelle aan de IJssel te hebben gestaan. Leuke geste dus, dit boek. 

Ooggetuigen

Nog een leestip die niets met de onderwerpen van deze blog te maken heeft: Geert Mak en René van Stipriaan: Ooggetuigen van de Wereldgeschiedenis. Een boek dat al in 2007 bij Bert Bakker verscheen en meer dan 100 verslagen van belangrijke gebeurtenissen in de wereldgeschiedenis bevat van mensen die erbij waren. Van Alexander de Grote en Socrates tot Monica Lewinsky en de aanslagen op het WTC. Als onderwerpen, de schrijvers waren anderen - van Plato tot Cees Nooteboom. En onbekenden, maar wel mensen die zo konden schrijven alsof je het gevoel krijgt er bij te zijn geweest. Over landbouw en voedsel gaat het niet, maar boeiend is het wel. 

Herschi

 In mijn jeugd was Herschi een bekend merk limonade, het stond als het ware naast de Exota. Ik herinner me kleinere flesjes die je kreeg bij de speeltuin. Nooit uitgezocht waar de naam en het product vandaan kwamen, dus leuk dat ik het gisteren tegenkwam in een verhaal in de NRC over de geschiedenis van Noca-Nola (wat ik niet kende, maar dat was ook heel Limburgs).

Herschi was dus het levenswerk van Herman Schiffers die in Hoensbroek een frisdrankenbedrijf begon. Daartoe stapte hij op als medewerker van frisdrankenfabriek L. Moulen te Voerendaal. Leo Moulen was een boerenzoon die met paard en wagen mijnarbeiders naar de schacht reed. In 1907 sloeg hij een bron en begon een mineraalwaterfabriek. Vermoedelijk omdat hij gezien had dat die mijnwerkers in de middag erg dorstig boven kwamen, en niet zozeer omdat zijn vader alcoholist was. Onder het merk Gluck Auf Perle ging hij in vruchtenlimonade. En in 1922 introduceerde hij Noca-Nola, naar eigen zeggen de parel van alcolholvrije dranken. Fijn van smaak. licht verteerbaar en gezond. Verfrissend en aanbevolen voor jong en oud, wielrijders, turners en sportliefhebbers. Hij had vernomen van het fenomenale succes in de VS van Coca-Cola en dat leverde de naam. Overigens leek het drankje helemaal niet op cola.

Dat was natuurlijk ergerlijk voor Coca-Cola dat bij de Olympische Spelen van 1928 werd geïntroduceerd, ze kregen in Limburg weinig voet aan de grond. In 1937 kwam het tot een deal, nadat Moulen ook het flesje van Noca-Nola getailleerder had gemaakt. Noca-Nola werd voor 10.000 gulden uitgekocht en Moulen kreeg een distribiteurschap. Naast zijn andere merken zoals Komol.  Een kleindochter gaat van de vervallen fabriek een proeverij en museum van maken zo meldt de NRC (Paul van der Steen: Noca-Nola hield Coca-Cola jarenlang weg uit Zuid-Limburg, 12.6.2021)

Flevoland in de MBA course

 Donderdag en vandaag was ik betrokken bij de MBA cursus die Wageningen UR en TIAS jaarlijks organiseren. We gebruiken daarin als case Flevoland en twee bedrijven  uit de regio zijn zo aardig om zich ook als case te laten adviseren over hun strategie. Elk jaar weer leerzaam. Flevoland is een mooie case vanwege zijn historie als ontworpen systeem en enige maakbaarheid waarbij studenten nu mogen nadenken hoe het systeem voor 2040 er uit zou moeten zien en hoe je met je bedrijf aan de slag gaat om die toekomst te realiseren. Hoe organiseer je de interactie met je stakeholders, wie en hoe selecteer je om mee te mogen naar die toekomst? Mijn presentatie staat op slideshare maar bevat geen nieuws voor wie me volgt.

Terug naar Tholen

Het mooie vakantieweer verleidde ons geisteren tot een dagje erop uit. We fietsten het eiland Tholen rond, wat een tikje nostalgie meebracht want ik woonde er van 1958 tot 1964 en bezocht er de eerste klassen van de lagere school op Oud-Vossemeer. Ook wie het eiland niet kent, kan er plezier beleven aan mooie fietsroutes. Wij navigeerden op de knooppunten van de vesting Tholen naar Oud-Vossemeer voor de koffie en dan over mooie oude hoge binnendijken (langs de boerderij waar ik opgroeide en waar de ontwikkeling niet heeft stilgestaan) naar Sint Annaland waar de vroege aardappeloogst is begonnen. De hoge binnendijken bieden een mooi zicht op de akkerbouwpercelen die in juni altijd een mooi beeld geven. Daarna buitendijks naar Stavenisse voor de lunch aan het haventje en vandaar sprintten we langs de boerderij van beroemde wielrensters (foto) naar Smerdiek, elders beter bekend als het stadje Sint Maartensdijk. Dat overigens een haas in zijn wapen heeft, vermoedelijk omdat het ooit Haestinge in St. Maartensdijk genoemd werd. Na deze leerzame ervaring buitendijks (met zicht op het verdronken land van Reimerswaal) weer naar Tholen. 

Nog iets opgevallen? Maar 1 netjes afgeschermde zonneakker tegengekomen en betrekkelijk weinig windmolens - dus waar dat idee vandaan komt dat de regio misbruikt wordt in de energietransitie om de problemen van de randstad op te lossen?. En verder is recreatie een veel belangrijker verschijnsel en inkomensbron dan 50 jaar geleden. Elk haventje ligt vol met boten, rond strandjes zijn huisjesparken, en mijn oude dorp Oud-Vossemeer heeft daartoe ingezet op zijn belangrijkste emigré: een voorvader van de Amerikaanse presidenten Theodore en Franklin D. Roosevelt. Gaat dat zien. 

Friese landbouwmechanisatie

Food+Agribusiness meldde vrijdag een nieuw boek. De directeur van het Fries Landbouwmuseum Henk Dijkstra beschreef 200 jaar Friese landbouwmechanisatie, en dus vooral de bijdragen van Friesland zelf aan die landbouwmechanisatie. De econische hooischudder van Eureka, de wagens van Miedema en een paar mensen van Oenkerk sleutelden de eerste melkrobot in elkaar en demonstreerden die met koe in de Hilversumse TV studies, live op TV, eind jaren tachtig.

Henk Dijkstra: 200 jaar Friese Landbouwmechanisatie, Uitgeverij Noordhoek, 450 pagina's dik. 

Van landarbeiders en arbeidsmigranten

Dit weekend leverde ik mijn column in voor BoerEnBusiness waarin ik een interessant ouder onderzoeksrapport besrpeek. Mijn retrorecensie gaat over de positie van de landarbeiders, en dat hing ik op aan de huisvesting van de arbeidsmigrant. Hij was al ingeleverd toen eerder deze week een groot huisvestingsschandaal rond aspergestekende Roemenen in Limburg opdook. Actueel en toch niet tijdig? Hier is de column

PAL Advies

We fietsten vandaag een rondje Bentwoud, een nuttige tegenhanger tegen de bouwerij elders in de Zuidplas, die hard doorgaat. Maar nu dan toch even een linkje naar het PAL Advies over sikstof, landbouw en perspectieven, dat ik gisteren in een commissie van de Provinciale Staten mocht toelichten. Het advies staat op de site van de PAL. 

AER voor Zuiderzeeland

Gisteravond mocht ik het werk van de Agro Expert Raad Flevoland toelichten voor het AB van het Waterschap Zuiderzeeland. Leuk om nog wat oude bekenden te zien via de Zoom.  De presentatie staat voor de liefhebbers online

Probus-lezing Groene Hart

De pensionering brengt een lidmaatschap van de Probus Zuidplas met zich mee. Van de tweewekelijkse lunch is nog weinig terechtgekomen, maar per Zoom hield ik vandaag wel mijn maiden-speech. Over mezelf en het Rli Advies over Veenweide en het Groene Hart. Hier is de ppt.